واژه «ملی» از وقتی که ما به ظواهر ملی بودن حساس شدیم واژه ارزشمندی برایمان شد. آن را به همه چیز چسباندیم بلکه کمی غیرت ملی‌مان بجوشد و به این بهانه برای همایش‌ها و پروژهای آنچنانی پول دریافت کنیم. پروژه‌هایی که گاهی هیچ توجیه اقتصادی نداشت اما به بهانه «ملی» بودن می‌توانست هم رسانه‌ها و هم هزینه‌ها را توجیه کند.
اگر از «خودرو ملی» و «ماهواره ملی» و غیره بگذریم، این اتفاق در حوزه فناوری اطلاعات هم کم رخ نداد؛ از پروژه بزرگی به نام «اینترنت ملی» گرفته (که حتی بعد از آنکه نامش تغییر کرد و آن را به اسم معقول‌تر «شبکه ملی اطلاعات» صدا زدند، باز واژه «ملی» را از آن برنداشتند) تا پروژه‌های دیگری مانند سیستم‌عامل ملی که هنوز کسی نمی‌داند سرانجامش چه شد.
بعدها که این کلمه بی اثر شد واژه جدید «بومی» جایش را گرفت. حالا «جویشگر بومی» یا «محتوای بومی» و اکنون «شبکه اجتماعی بومی» نام‌هایی هستند که این روزها می‌شنویم. چند وقت پیش از پروژهای به نام «درگاه جامع شبکه‌های اجتماعی برخط» رونمایی شد.
در حقیقت یک نرم‌افزار شبکه اجتماعی متن‌باز بود که حتی پیش از این به زبان فارسی هم ترجمه شده بود. یعنی دوستان این بار حتی زحمت فارسی سازی نرم‌افزار را هم به خود نداده بودند. پروژه به سفارش سازمان فناوری اطلاعات توسط دانشگاه شریف تهیه شد اما نگاهی به بازخورد کاربران در روز افتتاحیه کافی بود تا ببینیم تمام مشکلات پیشین مبنی بر بی‌اعتمادی و تمسخر همچنان وجود دارد. حتی یک نفر هم به این پروژه روی خوش نشان نداد.
من در آن افتتاحیه از رئیس سازمان فناوری اطلاعات پرسیدم که چرا چنین پروژهای راه‌اندازی شد و اصلا چه نیازی به آن وجود داشت. گفتم اصولاً اگر شرکتی مدل کسب و کار منطقی و سوددهی را پیاده کرده باشد که در آن نیازی به شبکه اجتماعی حس کند، حتماً خودش نرم‌افزار آکسول را به عنوان یکی از گزینه‌ها در نظر می‌گیرد اما اینکه دولت با بودجه دولتی اساس کار خود را روی چنین نرم‌افزاری بگذارد حاصل چیزی شبیه سیستم‌عامل ملی یا دیگر پروژه‌های بومی و ملی می‌شود که بارها اسم‌شان را شنیده‌ایم.
در همین مراسم فردی بود که سال‌ها روی شبکه اجتماعی خودش کار کرده بود و حالا از طرفداری یک‌جانبه دولت ناراحت شده و در طول مراسم دائماً از این می‌گفت که چطور همین پروژه به اصطلاح «ملی»، قراردادش را با شهرداری تحت تاثیر قرار داده است.
حالا این وسط پای حریم خصوصی هم وسط کشیده می‌شود و مردمی که بیش از آنکه از نبود حریم خصوصی واهمه داشته باشند از ورود دولت به حریم خصوصی می‌ترسند.
شاید راه‌حل بومی‌سازی بیش از فشار دولت این باشد که رها کند! بگذارد شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهای ارتباطی از دل مردم برای مردم به وجود آید نه از دل دولت برای مردم.
مسیرهای موفق گذشته همیشه می‌تواند چراغ راه آینده باشد. بزرگ‌ترین دانشنامه آنلاین فارسی، بدون به دوش کشیدن پسوند «ملی» و کمک دولت با تلاش مردم فارسی زبان نوشته و اکنون هفتمین دانشنامه بزرگ جهان به شمار می‌رود.